Ροχαλητό και σύνδρομο της αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο (υπνική άπνοια) στα παιδιά: ποτέ πρέπει να ανησυχήσουν οι γονείς;
Ο ύπνος αποτελεί παράγοντα θεμελιώδους σημασίας για την ανάπτυξη των παιδιών αφού καταλαμβάνει περίπου 10-12 ώρες του 24ωρου τους. Οι συνηθέστεροι λόγοι για την εμφάνιση του ροχαλητού στην παιδική ηλικία περιλαμβάνουν από ένα απλό κρυολόγημα μέχρι σοβαρότερα αίτια, όπως:
- την εποχική αλλεργική ρινίτιδα,
- την υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων (τα γνωστά «κρεατάκια»),
- την υπερτροφία των αμυγδαλών και
- σε κάποιες περιπτώσεις έναν συνδυασμό των παραπάνω.
Όλοι αυτοί οι λόγοι οδηγούν στην μερική απόφραξη του αεραγωγού και προκαλούν το ροχαλητό, που όμως διαρκεί όσο διαρκούν τα αίτια που το προκάλεσαν. Εφόσον αυτά αντιμετωπιστούν, τότε εκλείπει και το ροχαλητό.
Οι γονείς πρέπει να ανησυχήσουν όταν το ροχαλητό συνοδεύεται από το σύνδρομο της αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο (AAY) γνωστό ως υπνική άπνοια δηλαδή την επαναλαμβανομένη διακοπή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου, η οποία διαρκεί μερικά δευτερόλεπτα. Είναι αρκετά συχνό, πιστεύεται δε ότι 1 έως 10 τοις εκατό των παιδιών έχουν το σύνδρομο αυτό. Η ηλικία των παιδιών που το εμφανίζουν ποικίλλει. Η πλειοψηφία αυτών είναι μεταξύ 2 και 8 ετών. Σε κάθε περίπτωση, όταν διαπιστωθεί ότι το ροχαλητό του παιδιού ακολουθείται από επεισόδια ΑΑΥ, θα πρέπει οι γονείς να επισκεφθούν άμεσα τον Παιδοωτορινολαρυγγολόγο, ώστε να προλάβουν τόσο τις βραχυπρόθεσμες όσο και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Σε τι οφείλεται το σύνδρομο της υπνικής άπνοιας;
Η αιτία του συνδρόμου της ΑΑΥ (υπνικής άπνοιας) στα παιδιά διαφέρει συχνά από αυτήν των ενηλίκων. Η πιο συχνή αιτία είναι η υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων («κρεατάκια») ή των αμυγδαλών ή ο συνδυασμός τους. Αυτή, μαζί με τον μειωμένο τόνο των μυών που διατηρούν ανοικτό τον αεραγωγό κατά τον ύπνο, καθιστούν την αναπνοή ολοένα και πιο δύσκολη με αποτέλεσμα την παύση της. Μερικά παιδιά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης του συνδρόμου.
Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:
- Το οικογενειακό ιστορικό άπνοιας στον ύπνο
- Το υπερβολικό βάρος η την παχυσαρκία
- Τις κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες όπως: τη μικρή κάτω γνάθο, τη μεγάλη γλώσσα, τις συγγενείς στενώσεις του λάρυγγα η των ρινικών κοιλοτήτων
- To χαμηλό βάρος γέννησης
- Κάποια σύνδρομα, όπως το σύνδρομο Down
- Ορισμένες ιατρικές καταστάσεις, όπως η εγκεφαλική παράλυση και η δρεπανοκυτταρική νόσος.
Πώς μπορώ να καταλάβω αν το παιδί μου έχει επεισόδια υπνικής άπνοιας;
Το ροχαλητό είναι πολύ συχνό στα παιδιά και παρατηρείται στο 12% του γενικού παιδιατρικού πληθυσμού. Παρ’ όλα αυτά, το 1-3% των παιδιών αυτών θα εμφανίσουν διαταραχές της αναπνοής στον ύπνο. Συχνά το παιδί έχει ανήσυχο ύπνο, στριφογυρίζοντας έντονα κατά τη διάρκεια της νύχτας, ξυπνώντας συχνά ή υπνοβατώντας. Επίσης, μπορεί να εμφανίζει νυχτερινή ενούρηση και υπερβολική εφίδρωση.
Άλλα συμπτώματα είναι:
- η στοματική αναπνοή και η ένρινη ομιλία κατά τη διάρκεια της ημέρας
- η υπερκινητικοτητα ή η υπνηλία
- οι πρωινοί πονοκέφαλοι
- η διάσπαση της προσοχής
- οι μαθησιακές δυσκολίες
- η χαμηλή σχολική επίδοση
- οι διαταραχές συμπεριφοράς
Αν και το ροχαλητό είναι το κύριο σύμπτωμα του συνδρόμου της ΑΑΥ, δεν σημαίνει ότι αν ένα παιδί ροχαλίζει θα εμφανίσει απαραίτητα το σύνδρομο.
Πώς επηρεάζεται η ζωή του παιδιού με αποφρακτική άπνοια στον ύπνο (AAY);
Εκτός από την έκπτωση της ποιότητας ζωής του παιδιού που επιφέρει η υπνική άπνοια, οι μεταβολές της συμπεριφοράς του, όπως η υπερκινητικότητα και η απώλεια της συγκέντρωσης οδηγούν στο σύνδρομο της ελλειμματικής προσοχής. Επιπλέον, όταν το παιδί παρουσιάζει επεισόδια ΑΑΥ για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, είναι πιθανό να εμφανίσει γνωσιακές και μαθησιακές δυσκολίες που μπορεί να συνεχιστούν και στην εφηβική ηλικία. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, το παιδί βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο για να εμφανίσει:
- Νευροαναπτυξιακές διαταραχές όπως αναπτυξιακή καθυστέρηση, διαταραχές επικοινωνίας και ομιλίας, κοινωνική επικοινωνιακή διαταραχή και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές
- Σοβαρές καρδιαγγειακές διαταραχές όπως υψηλή αρτηριακή πίεση και δυσλειτουργία της δεξιάς και αριστερής κοιλίας
- Πνευμονικές διαταραχές όπως πνευμονική υπέρταση.
Μακροπρόθεσμα, το παιδί με υπνική άπνοια και παχυσαρκία μπορεί να εμφανίσει μεταβολικές διαταραχές με κυριότερη αυτή του σακχαρώδη διαβήτη.
Πώς αντιμετωπίζεται το σύνδρομο της υπνικής άπνοιας;
H θεραπεία της ΑΑΥ είναι συντηρητική και χειρουργική.
Στην ηπίου βαθμού υπνική άπνοια, η αντιμετώπιση γίνεται συντηρητικά περιλαμβάνοντας αρχικά την παρακολούθηση της κατάστασης του παιδιού για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει κάποια βελτίωση, διότι μερικά παιδιά είναι πιθανόν να ξεπεράσουν το πρόβλημα. Εάν δεν υπάρχει βελτίωση, τότε συνιστάται η ενδορινική χορήγηση στεροειδών τοπικά για την ανακούφιση της ρινικής συμφόρησης. Θα πρέπει βέβαια να χρησιμοποιούνται μόνο προσωρινά, αφού δεν προορίζονται για μακροχρόνια θεραπεία. Στην περίπτωση που το παιδί είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο συνιστάται δίαιτα και σωματική άσκηση.
Στη μετρίου έως σοβαρού βαθμού υπνική άπνοια η αντιμετώπιση είναι χειρουργική. Εστιάζει στην αντιμετώπιση της απόφραξης του ανώτερου αεραγωγού, λόγω της υπερτροφίας των αδενοειδών εκβλαστήσεων ή/και των αμυγδαλών.
Η αδενοτομή ή/και αμυγδαλεκτομή θεωρείται γενικά η θεραπεία εκλογής για την αντιμετώπιση της υπνικής άπνοιας στα παιδιά. Η χειρουργική τεχνική περιλαμβάνει διάφορες μεθόδους και γίνεται υπό γενική αναισθησία.
Συμπερασματικά, ένα επίμονο ροχαλητό σε συνδυασμό με επεισόδια ΑΑΥ θα πρέπει να αφυπνίσει τους γονείς, ώστε να αναζητήσουν βοήθεια από τον Παιδοωτορινολαρυγγολόγο. Τότε, θα πραγματοποιηθεί μια πλήρης αξιολόγηση του παιδιού που περιλαμβάνει τη λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού, την κλινική εξέταση και πιθανόν την πολυκαταγραφική μελέτη ύπνου. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι ιδιαίτερης σημασίας προκειμένου αφενός μεν να αποφευχθούν οι σοβαρές επιπτώσεις του συνδρόμου της ΑΑΥ μελλοντικά (καρδιοπνευμονικές επιπλοκές, σακχαρώδης διαβήτης, παχυσαρκία) και αφετέρου να βελτιωθεί σημαντικά ο ύπνος και κατ’ επέκταση η ποιότητα ζωής του παιδιού (προαγωγή ανάπτυξης, βελτίωση συμπεριφοράς, ιδιοσυγκρασίας και ακαδημαϊκής απόδοσης).